Döviz Kurları

Yurt dışına seyahat etmekten hoşlanıyorsanız, döviz kurları terimine de yabancı değilsinizdir. İster iş için ister seyahat amaçlı olsun, seyahat planlamadan önce, kurlar hakkında bilinmesi gereken bazı faktörler vardır. İki para arasındaki değer, döviz kuru olarak adlandırılır. Yani kurlar; bir para biriminin, başka bir para birimiyle değiştirilebileceği miktarı belirler.

Buna göre döviz kuru;

• Bir ülke para biriminin, başka ülke ya da ekonomik bölge para birimine göre değerini belirler.
• Kurların çoğu serbest dalgalı olmakla birlikte, piyasadaki arz ve talebe göre, yükselir ya da düşer.
• Bazı para birimleri serbest dalgalı olmamakla birlikte, çoğunlukla bazı kısıtlamaları bulunur.

Bir seyahate çıkıldığında döviz kuru; 1 Amerikan doları ile satın alabileceğiniz döviz miktarı ya da para miktarı anlamına gelir. Döviz kuru; 1 USD karşılığında kaç Euro, kaç peso ya da farklı para birimi alabileceğinizi tanımlamak için kullanılır.

Nominal Döviz Kuru Nedir?

Bir para biriminin güncel döviz kurunu bulmak için, genellikle nominal terimlerle ifade edilmektedir. Nominal döviz kuru; başka bir para birimi karşılığında, alınabilecek para birimi miktarıdır. Para birimlerinin satın alabileceği mal ya da hizmetlerin, fiyat ya da değerinde oluşan değişikliklerden etkilenmez. Bu yüzden zaman içinde para biriminin, nominal değerinde oluşan değişiklikler; para biriminin değerindeki bir değişiklik yüzünden ya da para biriminin satın almak için kullanıldığı mal ya da hizmetlerle ilişkili fiyatları yüzünden oluşabilir. Bu para biriminin güncel döviz kurları araştırması yapılırken, nominal terimler kullanılır ve nominal oran; açık piyasada belirlenerek, başka bir para biriminin satın alacağı para birimine bağlı olur.

Gerçek Döviz Kuru Nedir?

Gerçek (reel) döviz kurları, fiyat seviyelerinde farklılıklara göre ayarlanan nominal oranlar olarak tanımlanır. Yani bir para biriminin, cari döviz kurları ve fiyatları üzerinden, diğerine göre satın alma gücü, gerçek döviz kuru olarak adlandırılır. Döviz piyasasında, diğer ülke para biriminin elde edilmesinden sonra; diğer ülkede satın alma işlemi için gerekli olan belirli ülke para biriminin birim sayısı, o ülkenin para birimi üzerindeki birim sayısına oranı olarak adlandırılır.

Döviz Kurları Nasıl Hesaplanır?

Kur hesaplaması basit gibi görünse de bir hisse senedinin mali tablo analizini yaparken, para birimlerini dönüştürürken, büyük yatırım kararları alınırken, döviz kurları hesaplaması, büyük önem taşır. Kurları okumak ve hesaplamak zor olmamakla beraber, yapılan küçük bir hata, yatırımcılar için, büyük zararlara yol açabilir. Bu yüzden kur hesaplayıcı uygulamaları kullanılabilir. Bunun yanında herhangi bir araç kullanmadan yapılan hesaplamada örnek verecek olursak; Euro döviz kuru 0,825835 değerinde ve 2 Euro satın alınmak isteniyorsa, 1 dolar 0,825835’e bölünerek, 1 Euro’nun kaç USD olduğu hesaplanır.

Sabit Döviz Kurları

Döviz kurları; sabit, esnek (dalgalı), sabit dalgalı ve ikili olmak üzere dört türdür. Sabit kurlar; bir para birimi değerinin, başka bir tek para biriminin değerine, başka para birimlerden oluşan başka bir değer ölçüsüne bağlı olan bir sistemdir. Döviz değerin sabitlenir ya da başka bir para birimi ya da varlığa, çoğunlukla altına bağlanır. Böylece kurlar, istikrarlı bir para birimine bağlanarak, istikrar değeri sağlanır. Sabit oranlı ülkeler arasında Hong Kong, Suudi Arabistan, Danimarka, Bahamalar gibi ülkeler vardır. Bu kur sisteminde olan ülkeler, sundukları istikrar sayesinde, o ülkeye yatırım yapmaya çekinen birçok yatırımcı için, daha cazip hale gelir. Ancak böyle bir sistemde bulunan ülke hükümetleri; değerini korumak için yüksek miktarda döviz ya da altın rezervi bulundurmalıdır.

Esnek Döviz Kurları

Esnek ya da dalgalı olarak geçen bu kur sistemleri; bir para biriminin oranının, talep ve arzın piyasa güçleri tarafından belirlendiği sistemlerden oluşur. Sabit kurlara göre, esnek kurlar herhangi bir temelden türemezler. Ülke merkez bankaları; para biriminin istikrara ulaşması için, aşırı ekonomik durumlara müdahale edebilir. Oranların ters gitmesini önlemek için ise, belli miktarlarda döviz alım satımı da yapabilirler.

Esnek kurlardaki oranlar, kendi kendine yeten mekanizma tarafından belirlenir ve bu yüzden hükümete ya da uluslararası para kuruluşlarına fazla bağlılık göstermezler. Bunun yanında arz ve talebin, piyasa güçlerince belirlenen oranlar sayesinde, etkinliğini de artırır. Ancak dalgalı kurlar, piyasa güçlerince belirlendiği için, dalgalanma oranları yüksektir. Bu yüzden risk oranı fazladır.

İkili Döviz Kurları

Piyasada kullanılan döviz kurları arasında bulunan ikili kurlar; biri yurtdışı işlemlerde biri yurtiçi işlemlerde kullanılmak üzere, iki farklı değerle tutulur. Bu sistemde; genellikle bir sistemden diğerine geçişte, birçok ülke tarafından benimsenir. Bu durum ise, yüksek miktarda kesintiye uğramadan, geçişlerin sorunsuz şekilde yapılmasına olanak tanır.

İkili kur uygulayan ülkeler; sermaye ve cari hesap işlemleri adına, ayrı oranlar uygulama olanağına sahiptir. Bu yüzden sermaye ya da cari kaynaklar tarafından elde edilen gelirleri etkileyecek, önemli miktar kontrol de hükümetlere aittir. Bunun yanında uluslararası ticaretin düzenlenmesi ve iç pazarları korumak da kolaylaşır. Ancak ikili kur sisteminde; döviz kurunun yanlış sabitlenmesi, birçok endüstride kaynakların yanlış tahsisine yol açar. Arbitraj ve enflasyon oluşur.

Sabit Dalgalı Döviz Kurları

Sabit dalgalı kurlar; sabit ya da periyodik olarak ayarlanmış bir bant ya da değere sabitlenir. Sabit ve dalgalı rejimlerde üç farklı nokta rejimi bulunur.

• Uluslararası anlaşmalar ya da merkez bankasının tek taraflı kararıyla belirlenen bantlar kullanılır. Bu bantlar, merkez bankasınca periyodik olarak, ekonomik koşullara ve göstergelere göre ayarlanır.
• Sürüklenen kur rejimleri, sabit kur rejimlerini bir parçasıdır ve döviz kurunda kademeli değer kaybı ya da değer kazancına izin veren kur sistemidir.
• Yatay bantlarla ilişkilendirilen kur sistemi ise; gezinme bantlarına benzemekle birlikte, ancak para biriminin ve para birimi değerinin yüzde birinden daha büyük bir bant içinde dalgalanma yaşamasına izin verilir.

Yönetilen Dalgalı Döviz Kurları

Dört farklı kur rejimi dışında yönetilen dalgalı kur rejimi de bulunur. Genellikle merkez bankası tarafından, kendi para birimi değerinin, aralarında serbestçe dolaşılabilecek bir aralık belirlenir. Para biriminin belirlenen aralık tabanının altına düşmesi ya da dışına çıkması durumunda merkez bankası, para birimi değerini, belirlenen aralığa getirmek için işlemlere başlar. Örneğin Hindistan’da, yönetilen dalgalı borsa rejimi bulunur ve merkez bankası müdahale etmeden önce, rupinin piyasayla belirli bir aralıkta dalgalanmasına izin verilir.

Çapraz Döviz Kuru Nedir?

Rezerv edilmiş para birimi ya da çapa para birimi, diğer birçok para biriminin ifade edildiği birimlerdir. Genellikle Forex piyasasında en fazla USD ve arkasından Euro para birimi rezervleri tutulur. Bunun anlamı; USD cinsinden ifade edilmeyen döviz kuru, çapraz kur olarak ifade edilir. Piyasaya hâkim olan ve sık işlem gören para birimleri, USD cinsinden çevrime tabi tutulur. Çoğu zaman da işlemler dolar bileşenini hiç içermez. Böyle durumlarda, bu değişimi kolaylaştırmanın yolu, döviz fiyatlarının birbirine olan oranının ifade edilmesidir.

Döviz Kurları Nelerden Etkilenir?

Esnek döviz kurları, gün gün değişebilir. Hükümet değişiklikleri, alınan yeni iş kararları, ekonomik faktörler, uluslararası kurlarda etkili olabilir. Yunanistan’ın ekonomik çöküşün eşiğine gelmesi, Euro’nun zayıflamasına neden oldu. Bunun yanında USD güçlendi. İngiliz referandumunda Avrupa Birliği’nden ayrılma oylaması, USD’nin değerini değiştirirken, İngiliz Sterlini ile eşit değere çıkmasına nedene oldu.  Bunun yanında uluslararası durumlar, Amerikan dolarının yurtdışındaki değerinde etkiye sahiptir. Bu tür olaylar, yurtdışında satın alma gücünüzü değiştirebilir. Bu yüzden kurları takip ederek; paranızı yerel para birimleriyle ne zaman değiştireceğiniz konusunda hızlı şekilde karar vermek akıllıca olacaktır.