Mevzuat tarafından belirli bazı kurumlar ve bankalar yasalar gereği mevduatlarının bir kısmını merkez bankasına ayırmakla yükümlüdürler. İşte bu mevduatın ne kadarlık kısmının ayrılacağını gösteren miktara yasal karşılıklar munzamı denilmektedir. Toplam mevduattan ayrılacak kısmın ne kadar olacağı konusunda karara varacak yetkili mercii ise yine merkez bankasının kendisidir.
Başlıklar
Yasal karşılıklar munzamı çeşitli sebeplerden dolayı uygulanan bir para politikasıdır. Zamana, mevcut piyasa şartlarına bağlı olarak, farklı şekillerde farklı amaçlara hizmet etmek için merkez bankası tarafından başvurulan bir yöntemdir. Genel olarak yasal karşılıklar munzamının kullanım amaçlarını sıralayacak olursak; piyasadaki likitideyi yönetmek, makro ihtiyati politika aracı amaçlı ve en önemlisi dolaşımdaki paranın kontrolünü sağlamak amaçlı kullanıldığını söyleyebiliriz.
Her bir kalem kendi içinde denge bakımından ciddi etkilere sahiptir. İhtiyat amaçlı kullanımı tamamen likitideyi koruma odaklıdır. Beklenilmeyen bir para çıkışı gerçekleşmesi durumunda yasal karşılıklar munzamının önemi artmaktadır.
Likitide yönetimi açısından ele alındığında da yasal karşılıklar munzamının önemi yadsınamayacak ölçüdedir. Örneğin; eğerki kurum veya bankalar hali hazırda kullanılmamış bir likitideye sahip değilse, yasal karşılıklar munzamının arttırıldığı durumda, banka verdiği krediyi geri almak suretiyle para arzını azaltacak aksi durumda yani munzamın azaldığı durumda ise para arzı artacaktır. Yani yine bir dengeleme durumu söz konusudur. Ancak günümüz koşulları ele alındığında, böyle bir dengesizlik durumunda her ne kadar yasal karşılıklar munzamının önemi yadsınamaz derece de olsa da, açık piyasa işlemlerinin varlığı biraz bu önemi azaltacak yönde faaliyet gösterecektir.
Yasal karşılıkları munzamının başlıca kullanım amaçları arasında en önemli olanı ise dolaşımdaki paranın kontrolünü sağlamaktır. Aslında her bir madde bu amaca hizmet etse de, genel olarak oranlar üzerinden para arzının artırılıp azaltılması suretiyle bir denge sağlamak esastır.
Yasal karşılıklar munzamının artışı aslında bakacak olursak bankaya ekstra maliyet demektir. Çünkü banka mevduatının belirlenen yüzdelikteki miktarını zorunlu karşılığa ayırdığı takdirde bu meblağ onun kullanamayacağı bir likitide olarak kalacak ve bunun yanı sıra ödediği faiz yüzdesi ekstradan bir maliyete yol açacaktır.
Para arzı açısından ele alındığından merkez bankasının sıkça uyguladığı bir para politikası aracı olan yasal karşılıkları munzamının önemi yok sayılamaz. Oranın arttırılıp azaltılmasına bağlı olarak bankaların kredi tabanları artacak veya azalacaktır. Bu da doğrudan para arzına etki edecektir.
Faiz hedeflemesi söz konusu olduğunda, merkez bankası açısından fayda-maliyet dengesi de göz önünde bulundurulursa açık piyasa işlemlerine kıyasla yasal karşılıklar munzamının önemi daha fazladır. Çünkü likitide fazlalılığının söz konusu olduğu bir dönemde oluşacak maliyeti banka üstlenecek ve merkez bankası işin içinden daha az maliyetle sıyrılabilecektir.
Yasal karşılıkları munzamının önemi, söz konusu finansal istikrar olduğunda da karşımıza çıkmaktadır. Örneğin; ekonomik bir daralma olduğu bir dönemde bu oranların azaltılması, genişleme dönemindeki rezervlerin kullanımını sağlarken, ekonomik dalgalanma söz konusu olduğunda da oranların arttırılması krediler üzerinde denge sağlayacak ve büyümeyi önlemek suretiyle finansal istikrarı sağlayacaktır.
Anasayfa
Canlı Borsa
Borsa
Döviz Kurları
Altın
Hisse Senetleri
Endeksler
Kripto Paralar
Döviz Hesaplama
Döviz Çevirici
Kredi Arama
Haber Servisi
