‘Baz puan’ terimi, finansla ilgili haberlerde ve borsada sıklıkla karşımıza çıkar. Bu terim, gelir ve faiz oranlarının değişimleri veya tahminlerinde kullanılan bir yüzdelik ifadedir. Peki baz puanı neye karşılık gelir ve nerelerde kullanılır? İşte ayrıntılar…
Başlıklar
Baz puan, gelir ve faiz oranlarındaki artış ya da düşüşü ifade etmek için kullanılan bir uluslararası ölçü birimidir. Ulusal kaynaklarda ‘bp’, uluslararası kaynaklarda ise ‘bps’ kısaltması ile ifade edilir. İngilizcede ise ‘basis points’ ismiyle kullanılır. Baz puanı terimi, piyasada işlem yapan tüm kullanıcıların aynı ifadeyi anlamaları için tercih edilir.
Baz puan, yüzde değişimin virgülden sonraki dördüncü basamağına karşılık gelir. Yani değişimin 100 kat büyütülmüş şeklidir. Örneğin, %1,0 değerindeki bir değişim, 100 baz puanlık değişime denk gelir. Bu nedenle 100 bp değişim olduğu ifade edilir.
Baz puanı, örneklerin kullanımı ile daha anlaşılır olmaktadır. Bu nedenle bu kısımda bir örnek daha vermek yerinde olacaktır. Örneğin %2,25 faiz oranının %4,50 oranına çıkması, 225 baz puanlık bir artış anlamına gelir. Bu nedenle borsada bu değişim, 250 baz puanlık bir artış olarak yorumlanacaktır.
Baz puanı, bir finans terimidir. Finansal okuryazarlığın artırılması amacıyla da çeşitli derslerde öğretilir.
Baz puan terimi, birçok yerde karşımıza çıkabilir. Baz puanlarının kullanım yerleri aşağıdaki gibidir:
Ülkemizdeki Merkez Bankası’nın faiz politikalarına ait kararları, baz puanı cinsinden ifade edilir. Örneğin haberlerde ‘Repo faizi 425 baz puanı arttı’ şeklinde ifadeler geçmektedir. Bunun yanı sıra, yatırımcıların takip ettiği uzman sayfalarında baz puanı ile ifade edilmiş raporlar bulunur.
Baz puanların kullanıldığı bir başka yer, verim eğrileridir. Verim eğrileri, vade miktarları ve faiz oranları arasındaki ilişkiyi gösteren grafik verilerine denir.
Verim eğrileri, yorumlama yapılması için oluşturulur. Oluşan eğrinin şekli, merkez bankası ya da ekonomistler tarafından yorumlanır. Verim eğrileri ekonominin gidişatı hakkında bir takım ipuçları içerir. Bu ipuçlarının doğru değerlendirilmesi oldukça önemlidir. Çünkü verim eğrilerinden alınan ipuçları Merkez Bankası’nın adımlarını belirleyebilir. Yatırıcımlar için ise fırsat ve risk değerlendirme için kullanılır.
Verim eğrileri değerlendirilirken baz puanlar da kullanılır. Bu amaçla kullanılan terim baz puan spreadi’dir. Kısa vadeye ait getirinin uzun vadeli getiriden çıkarılmasıyla elde edilen veriye baz puan spreadi denir. Örneğin %2,50 oranındaki 3 yıllık tahvil getirisi ile %2,70 oranındaki 5 yıllık tahvil getirisi arasındaki fark; baz puanı cinsinden 20’dir. (270’den 250’nin çıkarılması ile elde edilir.)
Verim eğrileri, bu spreadler ile oluşturulur. Dik eğriler, spread getirilerindeki büyük farkı, dar ve düz eğriler ise küçük farkı ifade eder. Ters verim eğrisi ise kısa vadeli faiz oranlarının uzun vadeye göre fazla olduğu anlamına gelir. Ayrıca ters verim eğrileri ekonomik durgunluk göstergesi olarak yorumlanabilir.
Verim eğrilerinin doğru yorumlanması; dik eğrilerin yataylaştırılması veya ters verim eğrilerinin düzeltilmesi gibi işlemler için kararlar alınmasına neden olur. Bu nedenle oldukça önemlidir. Ayrıca ekonomistler ve yatırımcılar bu eğrilerin hareketlerine göre yeni kararlar veya tedbirler alır.
Baz puan terimi, Amerika Birleşik Devletleri’nde tüketicilere sunulan kredi kartı ve Mortage faiz oranlarının karşılaştırılmasında da kullanılır. Bu oranların değerlendirilmesinde baz puanlarının kullanılmasının nedeni, değişimlerin yüzde olarak küçük olmasıdır. Faiz oranlarındaki değişim genellikle %1’den daha azdır. Bu nedenle baz puanlarının kullanılması, karışıklıkları gidererek somut değerler gösterir. Örneğin kredi faizlerinin %0,5 oranında düşmesi 50 bp düşüş şeklinde gösterilir.
Baz puan teriminin borsada sıklıkla kullanılmasının üç temel nedeni vardır. Bunlar: net ifadelerle kavram karmaşasının önüne geçmek, büyük oranlardaki değişimleri saptamak ve getirilerdeki farkların kolay ifadesinin sağlamaktır.
Ekonomide her bir rakamın değeri oldukça fazladır. Bu nedenle borsadaki işlemler hata kabul etmez. Baz puanı, kavram karmaşasının önüne geçerek kullanışlı bir ifade sağlanması amacıyla kullanılır. Örneğin ‘faizde %9’luk artış’ ifadesi, iki faiz arasındaki farkın 9 olduğunu mu, yoksa değişimin yüzde biçiminde hesaplanmış biçiminin 9 ettiğini mi ifade eder? Baz puanı ifadeleri kullanılmadığında okuyucularda bu gibi kafa karışıklıkları oluşabilir.
Baz puan, tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de sıklıkla tercih edilen bir terimdir. Ülkemizde borsa analistlerinin oluşturduğu raporlarda ve grafik yorumlarında baz puanı cinsinden ifadeler yer alır. Bunun yanında, Merkez Bankası’nın açıkladığı kararlar, yıl sonu değerlendirme raporları, gelecek dönemdeki tahmin analizleri gibi birçok yazılı kaynakta da baz puanı terimini görmek mümkündür.
Ancak baz puanının gelişmiş ülkelerdeki kullanımı daha kritiktir. Bunun sebebi ise değişim oranlarındaki düşüklüktür. Gelişmiş ülkelerde büyük krizler veya dış etmenler olmadığı sürece, faiz oranlarındaki değişim azdır. Bu değişimin ifade edilmesi ise % binlik ifadelerle olacağı için karışıklıklara sebep olur. Baz puanı, tüm bu karışıklıkları önler ve doğru kararlar alınmasına yardımcı olur. Bu nedenle Amerika Birleşik Devletleri’nin borsa terimlerinde baz puanı oldukça kritiktir.
Anasayfa
Canlı Borsa
Borsa
Döviz Kurları
Altın
Hisse Senetleri
Endeksler
Kripto Paralar
Döviz Hesaplama
Döviz Çevirici
Kredi Arama
Haber Servisi
